پایگاه تخصصی سیاست بین الملل (  INPO  )‌

پوپوليسم معناي منفي ندارد و چنين اموري هرچند با عنوان پوپوليسم، اموري پسنديده و شايسته و همان سيره معصومين به ويژه سيره حکومتي حضرت علي (علیه السلام) است. اما اگر پوپوليسم به معناي کلي‌گويي و عوام‌گرايي و عدم توجه به نظريات کارشناسي و تخصصي باشد قطعاً مذموم است و هيچ گروه و دسته‌اي آن را نمي‌پذيرد.

مفاهیم پایه : سکولاریسم «secularism»

سکولاریسم (secularism) واژه‏اى انگلیسى است و از ریشه‏ى لاتین [seculum] به معناى یک برهه‏ى زمانى معین، گرفته شده است. «فرهنگ نشرنو» در بیان واژه‏ى [secular] مفاهیم غیر مذهبى، غیر روحانى، عرفى، دنیوى و مادى را مى‏ آورد. براى سکولاریسم، تعاریف متعددى ارایه شده است که برخى ناظر به بعد فکرى است; نظیر آن که گفته مى‏شود:

مفاهیم پایه : سندیکالیسم(syndicalism)

سندیکالیسم(syndicalism)، یک جنبش مبارز کارگری که در دهه‌ی 1890، در فرانسه آغاز شد و هدف آن واگذاری کنترل و مالکیت وسایل تولید نه به دولت بلکه به اتحادیه‌ها بود. این جنبش بخشی از نظر‌های خود را از اندیشه‌های ضد پارلمانی پرودون (نک آنارشیسم) الهام می‌گرفت و بخشی دیگر را از ناخشنودی کارگران از «پارلمان بازی» حزب سوسیالیست و تأکید بی‌حد رهبران جنبش مارکسیستی بر عمل سیاسی.

-------------

yndicalism is a type of economic system proposed as a replacement for capitalism and an alternative to state socialism, which uses federations of collectivised trade unions or industrial unions. It is a form of socialist economic corporatism that advocates interest aggregation of multiple non-competitive categorised units to negotiate and manage an economy

مفاهیم پایه : انترناسیونالیسم Internationalism

واژه ی انترناسیونالیسم Internationalism، حداقل در سه معنی و مفهوم متفاوت در علوم سیاسی به کار می رود:اولین مفهوم که خود متشکل از مجموعه ای از عقاید و نظریه هاست، در کلیت خود به این باور است که پیشبرد صلح و امنیت جهانی تنها از طریق تدوین و توسعه ی قانون های بین المللی، ایجاد سازمان های بین المللی و همکاری ها و هم زیستی های مسالمت آمیز، امکان پذیر است.

-----------

Internationalism is a political movement which advocates a greater economic and political cooperation among nations for the theoretical benefit of all. Partisans of this movement, such as supporters of the World Federalist Movement, claim that nations should cooperate because their long-term mutual interests are of greater value than their individual short term needs.

مفاهیم پایه: کنوانسیون شنگن (Schengen Convention)

کنوانسیون شنگن، قرارداد شنگن (Schengen Convention). کنوانسیون اروپایی شامل 142 ماده که عمدتاً مربوط به حقوق خارجیان، پناهندگان، پلیس و امنیت، مبارزه با مواد مخدر تروریسم، تقویت همکاریهای موجود بین کشورهای عضو، نظام اطلاعاتی، حمل و نقل کالا، حفظ اطلاعات مربوط به اشخاص، سیاست صدور روادید، رفت و آمد آزاد افراد میان کشورهای عضو است و در ژوئن سال 1990 به منظور اجرای پرتغال، یونان-به امضاء رسید. در همین سال، کنوانسیون دوبلین نیز در مورد مسئولیت دولتها در رسیدگی به درخواستهای پناهندگی توسط یازده کشور از دوازده کشور عضو جامعه اروپا به امضاء رسید. هر دو کنوانسیون پس از تصویب رسمی توسط کشورهای عضو قابل اجرا می‌شوند.

مفاهیم پایه : علم سیاست (Political science)

مفاهیم پایه : تبلیغات سیاسی (propaganda)

لیلا خانزاده

واژه تبلیغات تا اوایل قرن بیستم استفاده گسترده‌ای نداشت؛ اما از آن هنگام، برای توصیف و تشریح تاکتیک‌های اقناع که در جنگ جهانی اول و پس از آن، توسط رژیم‌های توتالیتر به کار می‌رفت، مورد استفاده قرار گرفت. واژه تبلیغات سیاسی، propaganda از ریشه لاتینی propagaree به معنای نشاکردن، منتشر ساختن، برانگیختن یا به حرکت واداشتن اندیشه­ های ویژه گرفته شده است. "تبلیغات سیاسی" یا "پروپاگاندا" شکلی از ارتباط است که با "ترغیب یا اقناع" متفاوت است؛ زیرا هدفش این است به پاسخی دست یابد که قصد مبلّغ را تداوم بخشد؛ در حالی که "اقناع یا ترغیب"، به مثابه یک فعال کننده دوسویه عمل کرده و هدف پاسخ به نیازهای ترغیب کننده و ترغیب شونده است، ضمن این‌که پروپاگاندا نشانگر آن است که چگونه می‌توان عناصر اطلاع رسانی و ارتباط اقناعی را در تبلیغات با یکدیگر تلفیق کرد.

مفاهيم پايه :‌ديكتاتوري

دیکتاتوری نوعی قدرت مداری است که چند از این ویژگی‌های را داشته باشد:

• در کار نبودن هیچ قانون و یا سنتی که کردار فرمانروا (یا فرمانروایان) را محدود کند و یا آنکه فرمانروا با قدرت نامحدود خود آنها را زیر با بگذارد.
• به دست آوردن قدرت دولت با شکستن قوانین پیشین.
• نبودن قاعده و قانونی برای جانشینی.

مفاهيم پايه : تكنوكراسي technocracy

تکنوکراسی از واژه یونانی Tekhne به مفهوم فن و شیوه و Kratos به معنی حکومت، قدرت و فرمانروایی ترکیب یافته‌است. تکنوکراسی در اصطلاح به حکومت تکنیک اطلاق شده‌است که در آن نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باید بوسیلهٔ صاحبان فن اداره شود. به دیگر سخن تکنوکراسی به مفهوم هواداری از رهبری ارباب فن است که بر ماشینیسم و دانش فنی و مهارت‌های تکنولوژیک تکیه دارد و همان‌ها یعنی مهندسان، دانشمندان و تکنوکرات‌ها باید فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی را رهبری کنند.

مفاهيم  پايه: دمكراسي (Democracy)

دموكراسي اي كه در غرب رشد كرد و به وجود آمد علاوه بر اينكه شكلي از حكومت است، بر اصول و فلسفة خاصي مبتني است. عبدالرحمن عالم در كتاب بنيادهاي علم سياست، دربارة مباني فكري دموكراسي به اين موارد اشاره مي كند: حقوق بشر ؛ حاكميت مردم ، شهروندي ،‌ قانون و قانون گرايي ، خودمختاري فرد ،‌ اصالت برابري، ‌ اصالت رضايت و قبول عامه ، نسبي گرايي، پراگماتيسم ...

Eastern Bloc

آشنایی با بلوک شرق بلوک شرق اصطلاحی است که به کشورهای متحد شوروی و پیمان ورشو، که خود را کمونیست می‌نامیدند، اطلاق می‌شد.این اصطلاح در طی جنگ سرد به همهٔ کشورهایی که از لحاظ جغرافیایی در اروپای شرقی واقع بودند اطلاق می‌شد.

اما این واژه را کارل پوپر در کتاب فقر تاریخ باروری ( the poverty of historicism) با معنی کاملا متفاوتی به کار برد.چنانکه معنی که او از این واژه استفاده می کند در تضادی آشکار با تاریخ گرایی مرسوم ۵ قرار می گیرد . اگرچه برخی این کاربرد پوپر را طرد کرده و کنار گذاشته اند اما این هرگز به معنای فقر استنباط و اثبات او در این کتاب نبود. بلکه صرفا به خاطر گزینش این واژه با این معنی توسط اوست . به گمان پوپر تاریخ باوری رویکردی است در علوم اجتماعی که فرض می کند پیش گویی تاریخ هدف اصلی این علوم است و این هدف با کشف آهنگ ، مسیر ، قوانین و تکامل تاریخ به دست خواهد داد. به بیان دیگر از نظر پوپر تاریخ باور کسی است که ادعا کند اطلاع از علت رویداد های تاریخی با دقت به نتایج رویدادها ، می توان مسیر اصلی تارخ را کشف کرد واز آن درس گرفت ۶ معنایی که پوپر از تاریخ باوری به کار برد به معنای نظری بود که تاریخ را پیش بینی پذیر و دارای علیت می دانند . که با این معنا در تضادی آشکار با کار برد متداول آن یعنی پرهیز از تعمیم وتوجه به فردیت گرایی قرار می گیرد . اما آنگاه که پوپر دست نوشته ی فقر تاریخ باوری را نوشت واژه historicism هنوز غالبا برای اشاره به سنت آلمانی به کار می رفت و پوپر صریحا کاربرد historicism راز کابرد historism جدا کرد.

مفاهیم پایه : بلوك شرق و غرب (BLOC (EAST-WEST

مرتضي اشرافي

بلوک شرق و غرب اصطلاحی است كه پس از جنگ دوم جهانی به كشورهای كمونیست و كشورهای عضو اتحادیه‌های سیاسی و نظامی غرب داده ‌شد. به­عبارت دیگر بلوک یعنی تقسیم­بندی و گروه­بندی طرفداران دو قدرت شوروی و آمریکا که با نام بلوک مشهور و مطرح شده­اند. بلوک شرق نامی برای پیمان ورشو (اتحاد نظامی به رهبری شوروی) یا کومکن (یک سازمان اقتصادی بین‌المللی از کشورهای کمونیست) به­کار می‌رود. علاوه­بر شوروی سابق و ممالك اروپای شرقی­ (اعضای پیمان ورشو) كشورهای كمونیست آسیائی را نیز شامل می‌شد.  در مقابل بلوك غرب علاوه­بر اعضای سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) سایر كشورهای طرف­دار غرب در سراسر جهان را دربر می‌گرفت. همچنين اصطلاح بلوك غرب گاه كشورهای دست­نشانده یا متحد غرب در آسیا و آفریقا و همچنین آمریكای لاتین را نیز دربر می‌گرفت و در این كاربرد، مراد از آن جدا­كردن كشورها از نظر تقسیم‌بندی ایدئولوژیك، به­ویژه مشخص­كردن دشمنی آن‌ها با بلوك شرق و یا بی‌طرفی آنها بود.

مفاهیم پایه : حقوق

امروزه واژه «حقوق» Rights استعمالات و كاربردهاى متفاوتى دارد. اين كاربردها و معانى گوناگون هرچند بى ارتباط با يكديگر نيستند، ولى از برخى جهات از يكديگر متمايزند:
1. «حقوق» به معناى دست مزد و حق الزحمه: مثلا، گفته مى شود: «حقوق كارمندان دولت». منظور از آن دست مزدى است كه اين افراد به طور ماهانه از دولت دريافت مى كنند.
2. حقوق عبارت است از: مجموعه قواعد و مقررّاتى كه بر روابط افراد يك جامعه در زمان معيّن به كاربرده مى شود. به ديگر سخن، حقوق مجموعه اى از بايدها و نبايدهايى است كه اعضاى يك جامعه ملزم به رعايت آن هستند و دولت ضمانت اجراى آن را به عهده دارد؛ مانند: حقوق ايران، حقوق مصر و حقوق مصر. تقريباً همه جوامع انسانى از گذشته تاكنون به نوعى با اين الزام هاى حقوقى همراه بوده اند.

تابعيت چيست؟

مفهوم«تابعيت» و مشتقات آن از جمله مفاهيم و واژه هاي پركاربرد در ادبيات روابط بين الملل است. واژه تابعيت (citizenship)و مشتقات آن همچون تبعه و اتباع كه از موضوعات مهم حقوق بين الملل خصوصي است به طور معمول روزي چند بار در خبرهاي مختلفي كه به رويدادهاي عرصه مناسبات بين كشورها مربوط مي شود تكرار مي گردد.

مفهوم دیپلماسی (Diplomacy)

واژه "ديپلماسي"به معني هدايت روابط بين افراد، گروه‌ها و ملت‌ها از جمله واژه‌هاي سياسي مورد استفاده در عرصه مناسبات بين‌المللي است . ديپلماسي (Diplomacy) در كاربرد رسمي خود عمدتاً به ديپلماسي بين‌المللي كه هدايت روابط بين المللي از طريق ديدار و گفت وگوهاي ديپلمات هاي رسمي است اشاره دارد.

مفهوم ميانجيگري از جمله مفاهيم سياسي است كه در زمينه حل و فصل اختلافات و منازعات افراد، گروهها و كشورها مورد استفاده قرار مي گيرد. معني لغوي واژه "ميانجيگري" (Mediation) وساطت بين دو يا چند طرف است. از نظر اصطلاحي يكي از شيوه هاي سياسي- ديپلماتيك حل و فصل مسالمت آميز اختلافات است كه در آن طرف ثالث كه معمولاً  يك كشور، يك سازمان بين المللي و يا يك شخصيت معروف بين المللي است به منظور پايان دادن و يا كاهش مناقشه بين دو طرف درگير اعم از دو كشور يا بين دولت مركزي با گروههاي مخالف آن مداخله مي كند و به طور دوستانه موضوعات مورد مذاكره بين آنها را پيشنهاد مي كند.

مفوم  ان پی تی  (NPT)

"ان پي تي" (NPT) از جمله واژه‌هاي سياسي است كه به كرات در محافل رسانه‌اي و سياسي جهان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. "ان.پي.تي" مخفف نام انگليسي "معاهده منع گسترش هسته‌اي" (Nuclear Non- Proliferation Treaty) است.

مفاهوم همه پرسي

يكي از واژه‌ها و در واقع يكي از سازو كارهاي مورد استفاده در عرصه سياست، "رفراندم" يا "همه پرسي" است. همه پرسي رجوع به آراي عمومي مردم و كسب نظر آنها درباره لزوم يا عدم لزوم و همچنين شكل و محتواي قاعده اي از قوانين عادي يا اساسي يا مسئله اي از مسائل مهم جامعه است. همه پرسي درواقع شيوه اي براي اعمال مستقيم حق حاكميت مردم توسط خود آنها در نظام هاي سياسي مردم سالار است.

مفهوم قدرت سياسي political power

مفهوم قدرت سياسي از مهم‌ترين مفاهيم سياسي است، به طوري كه از آن به عنوان جوهر سياست ياد مي‌شود.

قدرت(power) به مفهوم «توانايي تحميل اراده يك فرد بر ديگران، حتي برخلاف ميل آنها» اساساً يك مفهوم جامعه شناختي است كه هم شامل قدرت فيزيكي و هم شامل قدرت سياسي مي شود و در يك وضعيت اجتماعي بروز مي كند.

مفهوم حزب سیاسی

دكتر علي صباغيان:
حزب سياسي گروهي سازمان يافته است كه هدف اصلي آن كسب قدرت سياسي و مناصب حكومتي براي رهبران و اعضاي خود مي باشد. معمولاً احزاب سياسي (Political Party ) كه به دليل نسبتاً نو بودن آن در بين نهادهاي سياسي از سوي دانشمندان سياسي به عنوان گل سرسبد اين نهادها تلقي شده براي متمايز كردن خود از ساير احزاب داراي يك ايدئولوژي هستند.

مفهوم ائتلاف

ائتلاف،از جمله مفاهيم و واژه هاي سياسي است كه هر روز در خبرهاي سياسي و بين المللي رسانه ها يا در سخنان سياستمداران و فعالان سياسي تكرار مي شود.  لغت نامه دهخدا در صفحه ۳۱۶۵ جلد سوم معناي لغوي واژه «ائتلاف»(‌ alliance) را «مجتمع گرديدن، با همديگر الفت گرفتن و پيوسته شدن» ذكر كرده است. از نظر اصطلاحي در عرصه سياست نيز ائتلاف توافقي ميان دو يا چند طرف براي حمايت از يكديگر به منظور پيشبرد منافع متقابل است. ائتلاف ها داراي اشكال مختلفي همچون دو جانبه و چند جانبه، سري و علني، ساده يا داراي سازمان پيچيده؛ و كوتاه مدت يا درازمدت مي باشند. همچنين كاربرد ائتلاف در دو سطح سياست داخلي و بين المللي رايج است.

تروريسم پست مدرن

تروريست‌هاي آينده كمتر ايدئولوژيك خواهند بود و به احتمال زياد، در پناه گرايش‌هاي قومي سنگر خواهند گرفت و براي جوامع پيشرفته مشكل‌ساز خواهند بود و نيز تمايز آنها از ديگر مجرمان دشوار خواهد شد.

 قواعد جديد براي بازي قديمي

با پايان قرن بيستم به نظر مي‌رسد كه ديگر كسي از تهديد تروريست‌ها در امان نباشد. در طول اين قرن، حملات تروريستي بارها عليه مقامات كشورهاي مختلف صورت گرفت و در نتيجه، تروريسم به مهم‌ترين مشغله ذهني سياستمداران، پليس، روزنامه‌نگاران و نويسندگان تبديل شد.

مفهوم شناسى انقلاب و اصلاحات

انقلاب

انقلاب در لغت به معناى درآمدن از صورتى به صورت ديگر و دگرگون شدن است و در اصطلاح به دگرگونى بنيادى درنظام اجتماعى، سياسى،فرهنگى و اقتصادى در يك جامعه اطلاق مى شود.

هرگاه تحت تاثير نيروهاى معمولاً متشكل و برتر از نيروهاى حافظ وضع موجود يك تغيير ناگهانى در نظم اجتماعى، نهادى و سياسى مستقرو نه صرفاً جابجايى افراد صورت گيرد، مى گويند انقلاب رخ داده است. از اين ديدگاه، انقلابى، يعنى كسى كه با نظم مستقر مخالف است و قوانين و مقررات حاكم را برحق و مشروع نمى داند و درصدد درهم شكستن نظام قانونى است و درصورت لزوم مى خواهد نظام و حقانيت جديدى را جانشين نظام موجود بنمايد.

اصطلاحات سیاسی

در این بخش ۲۵ اصطلاح رایج سیاسی معرفی و توضیح داده خواهد شد که عبارتند از :

۱- آپارتايد Apartheide

۲- آپولیتیسم Apolitisme

۳- اتحاد مقدس (Sainte alliance)

4- ارتجاع (Reaction )

5- آریستوکراسی (Aristocratie)

6- استثمار (Exploitation)

7-اقتصادسياسیPolitical Economy

8-تانسيون Tensio و ...

مفاهيم پايه :‌جنگ جهانی دوم: World War II

جنگ جهانی دوم  یکی از بزرگ‌ترین و پرهزینه‌ترین جنگ‌ها در تاریخ جهان می‌باشد، اکثر ملت‌های جهان درگیر جنگ بودند.آلمان در ۱ سپتامبر، ۱۹۳۹ به لهستان حمله کرد، این تاریخ متداول آغاز جنگ جهانی دوم در غرب می‌باشد. منابع دیگر حمله ژاپن به چین را در ۷ ژوئیه، ۱۹۳۷، آغاز جنگ می‌دانند، و همچنین حمله ژاپن به منچوری را در ۱۹۳۱ را نیز در این میان ذکر کرده‌اند. جنگ جهانی دوم به دلایل بسیاری آغاز شد. بعضی از اصلی تربن آن‌ها، بحران اقتصادی و تورم، درخواست غرامت جنگی از جمهوری وایمار آلمان پس از جنگ جهانی اول. رکود اقتصادی و نیاز ژاپن به مواد اولیه بود که باعث ظهور و رواج اندیشه فاشیسم و ملی گرایی، ظهور اندیشه دیکتاتوری و محدود کردن فکر و اندیشه شد توتالیتاریسم حکومتی است که جهان‌بینی کل‌گرایی ارائه مى‌دهد و مردم می‌بایست به اصول عقاید سیاسی حکومت اعتقاد داشته باشند.